زیرنویس فیلم گونه ای از ترجمه سمعی و بصری است که خصوصیات، قوانین و معیارهای مربوط به خود را دارد. اولین نکته که درباره زیرنویس فیلم باید بدان توجه شود درک این مسئله است که زیرنویس از توابع ترجمه است. یعنی نوعی از ترجمه است که محدودیت زمان و فضا به صورت مستقیم بر نتیجه نهایی تاثیر می گذارد. ترجمه ما بسته به آن پارامترهایی دارد که تنها بر ترجمه متن و محتوا تکیه ندارند، بلکه با کمک تصویر و صدا در زمان و فضای مشخص به درک بیشتر پیام متن ترجمه شده کمک می کند.
فضایی که برای ترجمه داریم محدود به دو خط زیرنویس می شود که معمولا در زیر صفحه نمایش و در مرکز قرار می گیرد. هر خط نمی تواند بیشتر از ۳۵ کاراکتر (همراه با سمبول ها و نشانه ها و… ) باشد. یک زیرنویس دو خطی در مجموع ۷۰ کاراکتر دارد.
محدودیت زمانی زیرنویس هم به گونه ایست که هر خط زیرنویس در کمترین زمان ۱ ثانیه و در بیشترین مدت ۶ ثانیه روی صفحه نمایش باقی می ماند.
اما ارتباط مستقیمی بین مدت زمان زیرنویس و تعداد کاراکترهایی که می تواند در زیر فیلم قرار بگیرد و توسط مخاطب خوانده شود وجود دارد. این پارامترها بر پایه میانگین سرعت خواندن متن محاسبه می شوند. مثلا ما نمی توانیم حجم زیادی از متن را در ۶ ثانیه یا کمتر بخوانیم. به صورت میانگین سرعوت خواندن زیرنویس هر ۳ کلمه در ثانیه است. پس برای خواندن یک زیرنویس کامل ۲ خطی با ۷۰ کاراکتر ( تعداد حروف نه کلمات) ما به بیش از ۴ ثانیه نیاز داریم، که می شود ۱۲ کلمه. اگر زمان کمتری داریم باید کاراکترهای کمتری را نیز در نظر بگیریم.
زیرنویس کردن دارای یک بخش فنی است که مشخص کردن جای دقیق زیرنویس است. یعنی مترجم باید دقیقا زمان ظاهر شدن و ناپدید شدن متن روی تصویر را محاسبه کند، تا متن زیرنویس شده با صدای تصویر یا همان دیالوگهایی که گفته می شود هماهنگ باشد. همچنین مدت زمانی که زیرنویس می ماند همراه با تغییر دوربین باید محاسبه شود. وقتی تصویر تغییر می کند، بیننده متمایل می شود به سمت پایین تصویر و خواندن زیرنویس، بنابراین تا جایی که ممکن است باید تغییرات تصویر و صحنه را در نظر گرفت.
با این حساب پروسه زیرنویس فیلم برپایه سه مرحله زیر است:
مشخص کردن تنظیمات: تشخیص زمان ورود و خروج متن زیرنویس همزمان با صدا، محاسبه کمترین و بیشتر مدت که متن می ماند و در نظر گرفتن تغییرات شات های دوربین و صحنه.
تطابق ترجمه: ترجمه متن اصلی، تطبیق و تنظیم آن با میزان کاراکترهای مجاز بر طبق مدت زیرنویس
همگام سازی: نمایش ترجمه زیرنویس هماهنگ با تصویر وصدا به طور همزمان و رعایت تمام قوائد موجود به گونه ای که به راحتی خوانده شود.
اصلاحات: اصلاح خطاها و تنظیم دوباره متن.
قواعد زیرنویس فیلم از لحاظ تنظیمات محتوا، یعنی تنظیمات مربوط به متن در زیرنویس، مجموعه قواعد پایه ای دارد که باید در زیرنویس فیلم رعایت شود. ابتدا متن باید به متن اصلی وفادار باشد، همین طور نگارش متن معمول را همراه با علامتهای مشابه، قوانین املا و قوانین زبان طیبیعی داشته باشد، نباید در تنظیمات تعداد کاراکترها با موارد دیگر زیادی درگیر خلاصه سازی یا عامیانه گویی شود و از حالت زبان صحیحی و طبیعی خارج شود. به جز این تعدادی از قواعدی که حتما باید رعایت شود به شرح زیر است:
تقسیم هر خط نوشته به تعداد کاراکترهای هر بخش زیرنویس نباشد جمله بندی را بهم بریزد. یا برش یک خط نباشد از وسط کلمات یا عبارات باشد، نباشد اسم و صفت را در دو خط مختلف آورد یا اسم و فعل جدا شود، در صورت جداسازی باید معنا و خوانایی جمله برای مخاطب حفظ شود.
در ابتدای دیالوگ دو نفر که در فیلم صحبت می کنند باید از خط کوتاه (-) استفاده کرد تا مشخص باید دو خط که با هم نوشته شده به یکدیگر مربوط نیستند. و دیالوگ دو شخص متفاوت هستند.
برای بخشهایی که موزیک هست و یا متن رادیو و تلویزیون که پس زمینه تصویر اصلی است از حالت ایتالیک استفاده میک نیم تا از دیالوگها و متن اصلی جدا باشند.
در صورتی که در تصویر اسم خاص، عنوان، نشانه و یا محتوای متنی بود که نیاز به ترجمه و زیرنویس داشت از علامتن نقل قول (“”) استفاده می کنیم که در صورتی که ترجمه فارسی به انگلیسی بود باید از حروف بزرگ استفاده شود.
این قواعد زیرنویس فیلم که در مقاله پیش رو آوردیم مختصر از مواردی بود که باید در هنگاه زیرنویس کردن فیلم بدان ها توجه شود. در مطالب آینده توضیحات بیشتری ارائه می دهیم. گروه ترجمه کارگاه ترجمه فرد در هنگام ترجمه و زیرنویس فیلمها تمام این موارد را لحاظ می کند.